Bütün semavî kitablar ve nebevî
sünnetler önceden kaderin tayin edilmiş olmasının amelde bulunmaya engel teşkil
etmediğini, ona güvenip bel bağlamak amel etmeyi terketmeyi gerektirmez
gerektirmediğini ittifakla ifade etmişlerdir. Aksine bu durum ciddiyetle, olanca
gayret ile salih amel işlemeyi gerektirir. Bundan dolayı Peygamber Sallallahu
aleyhi vesellem ashabına kaderin önceden tayin edilmiş olduğunu, buna göre
herşeyin cereyan ettiğini ve kalemin mürekkebinin kurumuş olduğunu belirtince,
kimisi:
O halde biz kitabımıza bel bağlayıp
niçin ameli terketmiyoruz deyince, Peygamber:
"Hayır, amel
ediniz herkes (ne için yaratılmışsa) ona kolaylaştırılacaktır"
diye buyurmuş, sonra da:
"Artık kim (infak edip) verir
ve sakınırsa..." (el-Leyl,
92/5) buyruklarını okumuştur.
O halde şanı yüce Allah kaderleri belli
bir ölçü ile tesbit ve tayin etmiş, bunlara gerekli sebepleri hazırlamıştır. O
dünya hayatında ve ahiret için hangi sebepleri tayin etmiş ise sonsuz hikmetiyle
tayin etmiştir. Yarattıklarından herbir kimseyi dünya ve ahirette ne için
yaratmışsa o yolu kolaylaştırmıştır. O yol o kimse için hazırlanmış ve
kolaylaştırılmış bulunuyor. Kul ahiretteki menfaatlerinin oraya ulaştıran
sebeplerle irtibatlı olduğunu bildiği takdirde onları işlemek, gereklerini
yerine getirmek için ileri derecede gayretini ve çabasını ortaya koyar. Maişet
yollarının ve dünyevî maslahatlarının gerçekleşmesi uğrunda da elinden geleni
yapar.
İşte kader ile ilgili hadisleri
duyduktan sonra ben bundan önce şu andan daha çok gayret ve çaba sahibi değildim
deyince, olayı gerçekten iyice kavramış bulunuyordu. Peygamber Sallallahu aleyhi
vesellem de şöyle buyurmuştu:
"Sana fayda veren şeyi yapmaya olanca gayretini harca; Allah'tan yardım
dile ve acizlik gösterme."
Yine Peygamber Sallallahu aleyhi
vesellem kendisine:
Tedavi için kullanacağımız bir ilaç
yahut yapacağımız bir rukye (tedavi için okunması meşru olan duaları yapmak)
hakkında ne dersiniz? Acaba bunlar Allah'ın herhangi bir kaderini geri
çevirirler mi? diyenlere şu cevabı vermiştir:
"Bunlar da
Allah'ın kaderindendir." Yani yüce Allah hayrı da, şerri de bunların
herbirisinin sebeblerini de takdir etmiştir.
